Week 5 - Onrechtmatige daad; niet-contractuele verbintenissenOnrechtmatige daad: art 7(2) Brussel I bis v Rome IIArt 7(2) Brussel I bis: Verbintenis uit onrechtmatige daad = vordering die ertoe strekt een verweerderaansprakelijk te stellen en die geen verband houdt met een overeenkomstArt 2 Rome II niet-contractuele verbintenis = onrechtmatige daad, ongerechtvaardigde verrijking,zaakwaarneming en precontractuele aansprakelijkheid.Uitleg autonoom, adhv gezamenlijke lezingOnverschuldigde betaling en ongerechtvaardigde verrijking onder Brussel I bis: - Soms samenhang met overeenkomst. - Geen od want geen schadebrengend feit dat kan worden toegerekend.Onrechtmatige daad in de internationale contextGrensoverschrijdende - Verkeersongevallen - Milieuverontreiniging - Belediging - Prospectusaansprakelijkheid - Europese kartelvorming - Productaansprakelijkheid - Aansprakelijkheid voor mensenrechtenschendingen binnen multinationals en supply chains - Etc etc etcOnrechtmatige daad in de internationale contextOnrechtmatig handelen - toerekening - schade - causaal verbandGedragsbeïnvloeding // Strafrecht schadeafwikkeling en risicoverdelingHistorische ontwikkeling Van strikte territorialiteit naar relatieve territorialiteit Van onverkorte toepassing van lex loci delicti naar loslaten onverkorte toepassing - Rechtskeuze en alternatieve aanknopingen Verschuiving van rol OD recht van handeling naar gevolg (Rome II preambule 16)
Gemeenschappelijke verblijfplaats
Locus damniRechtsbronnen toepasselijk recht
- Rome II [vt op gevallen na 11-1-2009]
- Haags Verkeersongevallenverdrag, gaat in NL voor
- Haags Productaansprakelijkheidsverdrag
(Wet conflictenrecht onrechtmatige daad [vt op gevallen tot 1-1-2012])
Boek 10 BW [vt op gevallen na 1-1-2012], voor gevallen buiten werkingssfeer maar wel OD dan alsnog Rome II vt.
(Verdragen mbt zeeschepen, kernongevallen, transport)Rome II – onrechtmatige daad – lex causae
Art. 4 algemene regel
Art. 14 rechtskeuzeBijzondere regels:
Art. 5 productaansprakelijkheid (in NL wordt productaansprakelijkheidsverdragtoegepast)
Art. 6 oneerlijke concurrentie
Art. 7 milieudelicten
Art. 8 inbreuken op intellectuele eigendomsrechten
Art. 9 collectieve actie bij arbeidsconflicten bijv. stakingArt. 4 - hoofdregel4 lid 1 lex locus damni = plaats schade opgetreden (niet plaats handelen)
Locus actus irrelevant, indirecte gevolgen eveneens – zie C-350/14 Lazar, gaat om directegevolgen.
Ook van toepassing op vermogensschade – zie preambule 17 <> WCOD Erfolgsort alleenrelevant bij schadelijke inwerking op persoon, goed of natuurlijke milieu
Geen regeling voor de locus sine lege (bijv. ruimte of volle zee) <> art. 10:164 BW hulpregelvoor aanvaring op volle zee, ontbreekt in Rome II.4 lid 2 ‘gevolgenuitzondering’: gewone verblijfplaats in hetzelfde land4 lid 3 kennelijk nauwere band
Accessoire aanknopingArt. 14 rechtskeuzeNa de schadeveroorzakende gebeurtenis of van te voren in handelsrelaties (lid 1)
Uitdrukkelijk of voldoende duidelijkBeperkt effect in interne en intracommunautaire gevallen (lid 2 en lid 3)
Laat rechten van derden onverletNB: rechtskeuze niet toegestaan bij
oneerlijke concurrentie (zie art. 6)
inbreuk op IE-rechten (zie art. 8)
Milieuvervuiling – aparte categorie Art. 7 jo 4 lid 1: keuze tussen locus damni of locus actusMensenrechtenschendingen – geen aparte categorie Art. 4 – locus damni, gem verblijfplaats, nauwere bandWet zorgplicht kinderarbeid Stb 2019, 401 (nniwgetr)Elke in Nederland gevestigde onderneming die goederen of diensten aan Nederlandse eindgebruikersverkoopt of levert, verklaart dat zij gepaste zorgvuldigheid als bedoeld in artikel 5 betracht om tevoorkomen dat die goederen of diensten met behulp van kinderarbeid tot stand komen. De eerste volzinis van overeenkomstige toepassing op niet in Nederland gevestigde ondernemingen die goederen ofdiensten aan Nederlandse eindgebruikers verkopen of leveren.Preambule 13 (Rome II) Eenvormige regels die worden toegepast ongeacht het recht dat zij aanwijzen,kunnen concurrentievervalsing tussen communautaire justitiabelen voorkomen.Corporate Sustainability Diligence Directive COM(2022)Verplichting om onderzoek te doen naar mogelijke mensenrechtenschendingen en milieuschade in dewaardeketenVan toepassing op [grote] in de EU gevestigde bedrijven en bedrijven van buiten de EU met een grotenetto omzet binnen de EU : “companies active in the internal market”Niet naleving van deze verplichting kan leiden tot aansprakelijkheid voor de daardoor ontstane schade.(minimum norm)Aansprakelijkheidsregeling in de richtlijn ‘prevaleert in gevallen waarin het recht dat van toepassing is opvorderingen .... niet het recht van een lidstaat is’Belediging en schending van de privacyRome II artikel 1 lid 2 onder gUitgesloten van het toepassingsgebied van deze verordening zijn (omdat ze er niet uit kwamen, valt welonder OD):g) niet-contractuele verbintenissen die voortvloeien uit een inbreuk op de persoonlijke levenssfeer en depersoonlijkheidsrechten, waaronder begrepen smaad.Belangen bij uitingsdelicten - Gelaedeerde art. 8 EVRM - Auteur / Uitgever art. 10 EVRMDe Noorse journaliste en de Afghaanse boekhandelaarIn NL, BW 10: als iets buiten Rome II werkingssfeer valt, maar wel OD is dan passen we wel Rome II toe.Art. 4 Rome II gewoon toepassen.
eDate and Martinez / BolagsupplysningenBevoegdheid inzake inbreuk op de privacy en/of belediging - wp verweerder altijd bevoegd – alle schade plus maatregelen (rectificatie, terugtrekking etc.) - locus actus altijd bevoegd – alle schade plus maatregelen, meestal wp verweerder - alle plaatsen waar toegankelijk (locus damni)– deelschade, alleen voor de in dat land geleden schade (dus niet de maatregelen erbij) - toevoeging na eDate: centrum van belangen gelaedeerde – alle schade plus maatregelenToepasselijk rechtRichtlijn elektronische handelDahabshiil ECLI:NL:HR:2016:Art 10:159 BW: Rome II van overeenkomstige toepassing verklaard op verbintenissen die buiten het mtgvan Rome II en de verdragen vallen + die als onrechtmatige daad kunnen worden aangemerkt - procedure in NL tegen verweerder in NL voor belediging. Mededelingen waren wereldwijd beschikbaar en gericht tegen mensen in meerdere landen. Ingesteld door een Eng deel vh concern (moederconcern was niet in Eng). - Plaats schade was wereldwijd, HR: bevoegdheidsrecht HvJ heeft gezegd centrum v belangen gelaedeerde dus dat doen we ook ic. - Uitleg en toepassing: Dahabshiil > Geen bijzondere regeling dus art. 4 en 14 vt. - Uitleg locus damni // Brussel I bis artikel 7 lid 1 - Centrum van belangen gelaedeerde in Engeland, want daar procedure gestart - Geen nauwere band - Engels recht toegepast - Eventueel art 10:6 BW: voorbehoud van de openbare orde - Je kan geen prej. Vraag aan HvJ stellen want NL recht wordt toegepasteDate en Martinez - Richtlijn elektronische handelbijv. uitingen, verkopen, reclame onlineRichtlijn heeft tot doel bij te dragen aan de goede werking van de interne marktProbleem: verschillen in wetgeving + onzekerheid over toep. rechtOplossing: deels harmonisatie, deels coördinatie op basis van herkomstlandbeginselAansprakelijkheid valt onder gecoördineerde gebiedLand van ontvangst mag geen belemmeringen opwerpen door strengere regels te stellen danherkomstland (behouden speciale rechtvaardigingen)Vraag in eDate Martinez is wat de verhouding is tussen deze RL en het recht? HvJ:Dit is geen verwijzingsregel van IPR..... in de RL staat dit ook, maar het beperkt wel vrijheid LS om meerverplichtingen aan aanbieder op te leggen. Het is een afstemmingsregel, zelf weten welk recht je toepastmaar mag niet strenger zijn voor de aanbieder (soort begunstiging).
Werkgroep week 5 A. Bram Bever, woonachtig te Lisse (NL) koopt een caravan van een caravanhandelaar in Katwijk aan Zee (NL). De caravan is van het bekende Duitse merk Fip. In de zomer van 2022 rijdt Bever met zijn echtgenote en twee kinderen via Duitsland en Oostenrijk in de richting van Italië alwaar zij voor drie weken een plek op een camping gereserveerd en betaald hebben. Wanneer Bever aangekondigd ziet op zijn navigatiesysteem dat er een kilometers lange file staat op de Brenner Autobahn, besluit hij de Brennerpas (Oostenrijk) te nemen. Dit betreft een gedeeltelijk zeer steil traject met scherpe bochten. Terwijl Bever een van deze bochten neemt kantelt plotseling de caravan en vallen caravan en auto ongeveer 5 meter naar beneden. Gelukkig overleeft het hele gezin de val maar caravan en auto zijn zwaar beschadigd (beide total loss) en Bever heeft vrij ernstige verwondingen aan zijn armen en hoofd opgelopen. De overige leden van het gezin komen er op het eerste gezicht met een paar schrammen vanaf. Door de ANWB Alarmcentrale wordt voor de hele familie een terugvlucht naar huis geregeld alwaar Bever twee weken in het ziekenhuis moet verblijven. Zijn echtgenote merkt thuis gekomen enkele lichamelijke klachten te hebben die uiteindelijk blijken te worden veroorzaakt door een whiplash. Uit een technisch onderzoek van de auto en caravan blijkt dat er een defect zat in het mechanisme dat de caravan aan de auto koppelt. Bever en zijn echtgenote raadplegen in april 2023 een advocaat. Beiden hebben hun werk nog niet kunnen hervatten. Zij willen de producent (Fip, gevestigd in Duitsland) van de caravan aanspreken. Het liefst doen zij dat voor de Nederlandse rechter.De vordering van Bever en zijn echtgenote (hierna: Bever) omvat:
zaakschade (auto en caravan);
letselschade;
immateriële schade bestaande uit gederfde vakantievreugde van hele gezin;
inkomensderving.Vraag 1Geef met betrekking tot elk van de volgende rechters aan waarom deze rechter al dan niet bevoegdzou zijn van de vorderingen van Bever kennis te nemen: de Nederlandse, Duitse, Oostenrijkse enItaliaanse.Vraag naar de bevoegde rechterBram koper in NL – Fip producent in DU. Hebben geen ovk.Vordering tot schadevergoeding: OD, die samenhangt met een ongeval in OOST.Bevoegdheid: Brussel I-Bis (evt. kijken naar Haagsforumkeuzeverdrag)DU:
- Mtg: burgerlijke zaak
- Ftg: verweerder woont in lidstaat DU (evt. jo. 62/63). Kijken of sprake is van bijzondere regels, excl bevoegdheden, forumkeuze, consument, verzekering etc. ic nvt.
- Ttg: temporeel ingesteld na 2015
Dus via de hoofdregel is de DU rechter bevoegd.OOST:
Alternatieve bevoegdheid uit art. 7 lid 2: plaats waar het schadebrengende feit zich heeftvoorgedaan. Deze bevoegdheid is er door de nauwe band, het nabijheidscriterium (nietzozeer beschermen slachtoffer). Uitgewerkt in jurisprudentie: plaats schadebrengende feit,Kalimijnen arrest onderscheid Handlungsort en Erfolgsort. Rechter mag bevoegdheidaannemen obv beide. Nadeel is verdere versplintering bevoegdheid. Voordeel iskeuzevrijheid slachtoffer met als idee dat rechter best bevoegd is. Handlungsortjurisprudentie. Ic. Te maken met productaansprakelijkheid, zie ook Kainz waar de vraag waswat handlungsort en erfolgsort was. De schade was in DU, de kosten in OOST. Waar vond dehandeling plaats, nu de fiets gemaakt was in het ene land en verkocht in het andere? HvJ:land waar product is vervaardigd. Erfolgsort: plaats waar initiële schade is ingetreden.
Ic: handlungsort DU, Erfolgsort: OOST. DU was al via hoofdregel 7 lid 2 is om alternatief aan tewijzen.
Rechter OOST kan bevoegd zijn. Idee achter 7 lid 2 is dat rechter dichter op zaak zit want plekschade hier en meer kennis. Niet om slachtoffer te beschermen (staat ook in Kainz).
Indirecte schade valt niet onder erfolgsort. Zie ook Lazar zaak. Je kunt de indirecte schade welvorderen maar dan ander recht vt.NL & IT: uit Brussel I-Bis blijkt geen bevoegdheid. Wel in NL schade maar is niet genoeg want indirecteschade zie Kainz.Stel dat er niets mis is met de caravan en de familie Bever geen ongeluk krijgt, maar Bram Bever bij eenbenzinepomp in Oostenrijk in conflict raakt met een Oostenrijkse man (Armin Kalb). Het conflict loopt uitde hand en Bever eindigt met zware verwondingen in het ziekenhuis (aanvankelijk in Oostenrijk en naeen paar dagen in Nederland). Bever dient een vordering in tegen Kalb voor de Nederlandse rechter.Bever vraag schadevergoeding voor letselschade, inkomensschade en gederfde vakantie-vreugde. Kalbverschijnt en werpt niet de exceptie van onbevoegdheid op. De Nederlandse rechter acht zich bevoegd.De advocaat van Bever stelt dat de letselschade en inkomensschade naar Nederlands recht beoordeeldmoeten worden (daar maakt Bever de meeste kosten voor herstel en derft hij zijn inkomen) en degederfde vakantievreugde naar Italiaans recht nu daar de gemiste vakantie plaats zou vinden.Gegevens (gedeeltelijk fictief): naar Italiaans recht zou Bever meer schadevergoeding voor gederfdevakantievreugde krijgen dan naar Nederlands of Oostenrijks recht.Vraag 2Naar welk recht zal de Nederlandse rechter de vorderingen van Bever beoordelen?Vraag naar toepasselijk rechtBram in NL – Kalb in OOSTForum NLRome II:
Mtg art. 1: niet contractuele verbintenis in burgerlijke zaak
Stel dat de derde skiër een toerist is uit Beieren (Duitsland). Hij heeft nooit eerder contact gehad metMadelon of met Ilias.Stel dat Ilias en de Beierse toerist een procedure starten tegen Madelon bij de rechtbank te Amsterdam.Stel dat de rechtbank zich bevoegd acht.Stel dat Madelon heeft gehandeld in strijd met de regels 3 en 4 van de Internationale Ski Federatie (FIS)die op de Italiaanse skipiste van toepassing zijn. Zie gegevens.I & M uit NL, D uit DU. In beide gevallen OD vorderingen. Ongeval in IT.Vragen: 1) Welk recht is van toepassing op de vorderingen tot schadevergoeding op grond van onrechtmatige daad? Maak indien nodig tussen de twee eisers een onderscheid.Samenloopregeling Rome II art. 28: haags verkeersongevallengedrag gaat voor. Art. 1 lid 2 Haags:ongevallen in het wegverkeer. Zie ook noot bij Skiongeval-arrest, waar HR stelt skilift niet betrokken wasbij ongeval. Zou er onder kunnen vallen? Hof: skiterrein valt er niet onder, HR: kan in het midden gelatenworden. Zijn ski’s voertuigen? Lag niet voor. Waarschijnlijk niet, overspanning van wat de wetgever heeftbedoeld.Rome II: - mtg: ja OD vordering, geen uitzonderingen art. 1 - ftg: universeel art. 3 - ttg: vt art. 31/ - geen rechtskeuze gedaan, geen bijzonderheden art. 5 tm 9 - dus kijken naar hoofdregel art. 4 bij de ene vordering wel 4 lid 2: NL recht vt., bij de andere niet 4 lid 1: IT recht vt (locus damni). lid 3: nauwer verbonden nvt. 2) Kunnen de FIS regels een rol spelen bij de vaststelling van de aansprakelijkheid? Indien nodig tussen de twee eisers een onderscheid maken. Bij toepassing van NL recht kan daar rekening mee worden gehouden. 3) Stel dat het ongeval niet tijdens het skiën heeft plaatsgevonden, maar dat dezelfde drie partijen tegen elkaar botsen tijdens een tochtje over besneeuwde bergpaden met sneeuwscooters die ze gehuurd hadden bij een lokaal verhuurbedrijf. Zou dat uw antwoord op vraag 1 en 2 veranderen? Deze situatie valt wel onder mtg art. 1 lid 2 haagsverkeersongevallenverdrag. Ftg: universeel art. 11. Ttg: art. 17, 1978. Obv. Samenloopregeling art. 28 Rome II gaat HVOV voor. Je moet wel slachtoffers uit elkaar houden, zijn 2 aparte vorderingen. Rechtskeuze kan niet in HVOV.
Art. 3: hoofdregel lex loci delicti: plaats ongeval. Ic. Italië.Art. 4: uitzonderingen vt? Waarschijnlijk zijn voertuigen geregistreerd in IT.Art. 6: niet geregistreerde voertuigen > gewone standplaats.Waar partijen wonen is dus in dit kader niet relevant.4) Hoe verhoudt zich naar uw mening artikel 28 van de verordening Rome II ten opzichte van de doelstellingen van de verordening zoals beschreven in de preambule?Idee is entscheidungsharmonie: elke rechter moet op zelfde toepasselijke recht uitkomen.Art. 28 Rome II verhoudt zich tot deze harmonie dat je er juist van kan afwijken, je komt bij andertoepasselijk recht uit. Dat was niet de bedoeling.5) Recent is door A.P.M. Vonken een pleidooi gehouden tot opzegging door Nederland van het Haags Verkeersongevallenverdrag 1971? Bent u het eens of oneens met het pleidooi van Vonken? Motiveer uw antwoord.Vraag 4 antwoord is 1 van de kritiekpunten, ook aanknopen bij voertuigen is niet handig, geenrechtskeuzebevoegdheid.Gegevens:Pisteregels van de FIS:[...]Regel 3: Kies een veilig spoorWanneer een skiër een andere skiër van achteren nadert, moet hij zijn spoor zo kiezen dat hij de anderniet belemmert of in gevaar brengt.Regel 4: Voorzichtig inhalenInhalen mag van alle kanten, maar wel op een veilige afstand om de ingehaalde niet in zijn bewegingen tebelemmeren.
Extra Opgave DLoewenmarke AG is een in Duitsland gevestigde onderneming die fietsen produceert en verkoopt. Op 3november 2022 koopt Stan Kersten, woonachtig in Amsterdam (NL), een fiets die vervaardigd is doorLoewenmarke AG, bij Funbike BV, een bedrijf dat eveneens gevestigd is in Amsterdam (NL).Op 3 juli 2023, rijdend in Duitsland, komt Kersten met zijn fiets ten val en raakt daarbij gewond.Voor de rechtbank Amsterdam vordert Kersten op grond van productaansprakelijkheid van LoewenmarkeAG betaling van 21 EUR, vermeerderd met rente en bijkomende kosten.Volgens Kersten is zijn val van de fiets veroorzaakt door het feit dat de uitvaleindes van de vork zich vande voorvork hadden losgemaakt. Naar de mening van Kersten is Loewenmarke AG als de fabrikant vanhet product aansprakelijk voor die fabricagefout.
